Terörist kime denir?

Necdet Şen - 20 Ağustos 2019   tüm yazıları

---

Gündelik dilde sık sık ve yerli yersiz söylenmekten, çiğnene çiğnene sakız edilmiş içi boşalmış bazı sözcükleri kullanmaktan kaçınıyorum.

Örnek mi: Aşk, sanat, sanatçı, farkındalık, çağdaş, devrim, faşist, amerikan emperyalizmi, vatan haini, terör, terörist… Çoğu kez kişinin kendi meşrebince eğip büktüğü, farazi anlamlar yüklediği bulanıklaşmış, şekilsizleşmiş sıfatlar bunlar; farklı ağızlarda bambaşka -hatta zaman zaman zıt- anlamlar taşıyabiliyor.

Nereden geldi şimdi aklıma? Bugün 20 Ağustos 2019. Dün de ondokuzuydu sanırım. Seçilmiş belediye başkanlarının herhangi bir yasal gerekçe bile gösterilmeksizin biz bunların terör destekçisi olduğunu düşünüyoruz gibi şaka kabilinden bir gerekçeyle görevden alınması ve bir sürü siyasetçinin de benzer nedenlerle topluca içeri tıkılmasının kayıtlara geçtiği tarih. Benim gibi apolitik bir bezginin bile sinirini hoplatan ve iki senelik yazı orucunu bozduran utanmazlık örneği.

Hukukun, onurun, hicap duygusunun mezata çıkarıldığı karanlık merdivenin kaçıncı basamağındayız, valla ipin ucunu kaçırdım, sayamıyorum. Ben de günün (dünün) mana ve ehemmiyetine binaen, Devlet'in tepesine yerleşmiş, ölürüm de kalkmam diyen Ferdi ve şürekasının dilinden düşürmediği bir mantraya dönüşmüş olan terör konusuna göz atmak istedim bu vesileyle. Belki içimde biriken ufunet azıcık dağılır.

* * *

Uluslar arası camiada tam anlamıyla netleştirilmiş ve üzerinde koşulsuz mutabakata varılmış bir terör tanımı olamasa da, kabataslak şunu söyleyebiliriz:

Bir siyasî stratejiyi hedef kitleye dayatabilmek için, dehşet uyandıran gaddarca eylemlere başvurmak.

Gündelik hayatlarını yaşayan sivil halk üzerinde bulaşıcı bir yılgınlığa, teslimiyete, normal koşullarda güvence altına alınmış en temel haklarından bile feragat edebilecek kadar ürkekleşmeye yol açan kıyıcılıkta kanlı eylemlere başvurur terörist. Kaba kuvvet yoluyla sivil toplumu pasifize etmeyi ya da seçilmiş bir hedefe karşı kışkırtmayı amaçlayan dehşet gösterisidir yaptığı.

Evet, gösteridir. Çünkü terör, öz itibariyle bizzat ulaşamadığı sessiz kalabalıklara da kitle iletişim araçları vasıtasıyla ulaşmayı ve gütmeyi amaçlayan planlanmış bir gösteridir. Sahnesi, bizzat hayatımızdır.

Bu dehşetengiz gösterinin uygulayıcısı, duruma göre tekil bir birey de olabilir, bir grup, bir örgüt, bir devlet, hatta kurbanların vergileriyle semirttiği merkezi idarenin ta kendisi de… Hedef her zaman toplumdur. Hasım olarak damgalanmış siyasal odağı, ödü koparılarak rehin alınmış olan halkın etkin desteğinden yoksun bırakmak, yalnızlaştırarak etkisiz kılmaktır.

Özetle der ki terörist: Benim yoluma çıkan, ayağıma dolanan, canımı sıkan kim varsa, nerede olursa olsun asla güvenlik içinde değildir.

Teröristin amacı, kamuoyundaki yılgınlığı ve çaresizliği yaygınlaştırmak, bu zehirli duygu üzerinden kitleyi ürkütüp (bulunduğu yerden koparıp) kendi istediği yöne yöneltmektir.

Açık bir savaşın maliyetini göze alamamak ya da diyalogdan medet umamayacak kadar dezavantajlı bir konumda olmak ya da birike birike katmerlenmiş hastalıklı bir garez de bu kalleşlik bazlı siyaset yapma tarzının olası sebepleri arasında sayılabilir.

Ve terör eylemini alelâde şiddetten farklı kılan şey de onun yarattığı dehşeti hızla ulaştıran medya ile kurduğu sembiyotik ilişkidir. Yani medyasız terör, batağa saplanmış kör bir şiddetten öteye geçemez; onu yaygınlaştırıp kitleselleştiren, amacına taşıyan, medyanın ta kendisidir.

Ezber tazeleyelim: Terör (terreur) sözcüğü ilk kez 1789 Fransız ihtilâli döneminde, ihtilâlin önderlerinden Robespiyer tarafından devlet eliyle muhaliflere ve olası çatlak seslere uygulanan ağır dehşet furyasını tanımlamak için kullanılıyor. Uygulayıcı bizzat kendisi, yani o an için Devlet olan Robespiyer. İhtilale ayak bağı olabilecek, itiraz edebilecek, direnebilecekleri giyotine göndererek (çok değil, 20 bin kesik baş) ülke çapında yarattığı can korkusu ve yılgınlık vasıtasıyla, ahaliyi hizaya getirip yeni rejime itaat ettirmek amacıyla yaptığını övünerek söylüyor:

Ya cumhuriyetin içeride ve dışarıdaki düşmanlarını boğacağız veya cumhuriyetle birlikte yok olup gideceğiz. Bu durumda politikamızın ilk kaidesi, halkı akıl, düşmanları da terör yoluyla yönetmek olmalıdır.

Sonunda kendi akıbeti de yarattığı o canavarın elinde, giyotinde kelleyi vermek oluyor ya, ayrı mesele.

Anlıyoruz ki, çıkış noktası itibariyle terör, ikbalini sallantıda gören muktedir tarafından, muhaliflere yönelik coşkun bir gaddarlık olarak giriyor siyasî dile. Tabii ki zamanla, gündelik dolaşıma dahil edilip umumun ağzında sakız olmaya başladıkça anlamı da o ölçüde dallanıp budaklanan, olur olmaz işleri de kapsar hale gelen bir kelime olup çıkıyor. Trafikte sorumsuzca araba kullanan sürücüden müziğin sesini saygısızca açan bar işletmecisine, aniden bastıran yağmura, sele, depreme, sınırda ufak çaplı kaçakçılık yaparak nafakasını denkleştiren köylüye, iktidar dururken muhalefete oy veren seçmene, seçimi kazanmış siyasetçiye kadar, suyun başını tutan güruh açısından can sıkıcı sayılan, ganimet bölüşülürken ayak altında dolanan herkesi ve durumu kapsar hale geliyor. Dolayısıyla içi boşalıyor, anlamsızlaşıyor, araçsallaşıyor.

Bu yine de neyin terör ve kimin terörist olduğunu tespit etmemiz için yalın bir metodolojimizin olmasına engel teşkil etmez tabii. Şu birkaç basit soruyu sormak da bizim elimizde:

Ortada hayatımızı, en azından duygusal dünyamızı altüst edecek, kendimizi zayıf ve savunmasız hissettirecek, gündelik rutini sürdürmemizi zorlaştıracak, sosyalleşmekten, sokağa çıkmaktan, kanaat açıklamaktan, haksızlığa hukuksuzluğa hayır demekten alıkoyacak ölçüde sansasyonel ve korkutucu bir şiddet dalgası var mı?

Buna bağlı olarak bize dayatılan bir siyasî model, taraf olmamız, tavır almamız ya da susup ayak altından çekilmemize dair bir ima ya da ültimatom var mı?

Yapılan gaddarlığı üstlenen, siyasî hedefini, ideolojisini, buyruklarını açıklayan bir kişi ya da odak var mı; yoksa eylem sahipsiz ve anonim mi kalıyor?

Sahipsiz kalıyorsa, arkasında bizi, öfkemizi şu ya da bu hedefe doğru itekleyen bir devlet ya da onun operasyonel bir uzantısı olabilir mi?

Eylemi yaptığı söylenen ve kameraların karşısında poz verdirtilen zanlı bir piyon, beyni yıkanmış bir hıyar, hatta para karşılığı suçu üstlenen biri olabilir mi? Bu durumda bize terörist diye gösterilen mi yoksa bu dehşet senaryosunu planlayıp organize eden midir esas terörist? Yoksa her ikisi birden mi?

Terörün ve teröristin tarifini yapmak kimin tekelinde?

Bu türden soruları sormaktan kaçındığımız -ya da üşendiğimiz- durumlarda aslında ayan beyan ortada olan çıplak gerçeği de pas geçiyoruz. Kapatmayı beceremediğimiz televizyonlarımızdan, akıllı cep telefonlarımızdan ve denetim altındaki her türlü yayından zaten yarım yamalak olan aklımıza saldıran resmi propagandanın pasif müşterileriyiz. Kime terörist deneceğine iktidarın fiili sahipleri karar verip gün be gün tebliğ ediyor, güçler dengesi değişince terörist listeleri de güncelleniyor, yeniden tebliğ ediliyor, önceki bilgileri silmemiz ve unutmamız isteniyor. Biz de geviş getirircesine çiğniyoruz ağzımıza tıkıştırılmış bu hazır klişeleri, akıl yürüttük zannediyoruz.

Oysa günümüzde gerçek anlamını yitirmiş ve iktidarların her türlü itiraz odağını şeytanlaştırmasının vasıtasına -bir çeşit maymuncuğa- dönüşmüş olan terörist sözcüğünün aslında bizzat o kelimeyi telâffuz eden ağızların sahiplerine de cuk oturduğu zamanların olduğunu görebilirdik.

Yavuz hırsız ev sahibini bastırır diyorlardı galiba buna Rezilistan'da. Ama bütün kabahat soyulanlarda tabii, hırsızın ne suçu olabilir ki?

* * *

Meraklısı için okuma parçası → Kitle ve Terörizm (Jean Baudrillard)