Açık kaynak kodu delikanlıyı bozar mı?

Utku Ünal - 15 Temmuz 2005   t?m yaz?lar?

---

1980'li yılların sonunda bilgisayarla ilk tanıştığımda ne bu pencereli işletim sistemi vardı (Windows) ne de alengirli grafik ekranlar. Sabit diski olan bilgisayarlara son model yarış arabası muamelesi yapılırdı.

Dos adındaki, yalnızca tek floppy diske sığan minicik bir işletim sistemi bilgisayarda yaptığınız tüm işlere, çalıştırdığınız tüm yazılımlara ev sahipliği yapardı. Bugün belki inanması zor ama DOS (Belli bir sürüme kadar) parasızdı. Belki de ben öyle sanıyorum, çünkü o zamanlar şimdi olduğu gibi ayrıntılı lisans denetleme araçları yoktu.

Zaten kullanacağın yazılımlara (Yasal olarak) dünya kadar para dökmek zorunda olman sinirini yeterince bozuyorken, dişinden tırnağından arttırdığınla aldığın bilmem kaç bin liralık aracı çalıştıracak işletim sisteminin içinden çıkmaması işin tuzu biberi oluyor. Doğal olarak sen de diğer milyonlarca bilgisayar kullanıcısının yaptığı gibi işletim sistemini ve diğer yazılımları tezgah altından alıyorsun ama iş bununla da bitmiyor.

Sonuçta her yazılım ve işletim sistemi, bilgisayar programlama dili denilen özel araçlarla satır satır kod yazılarak (Kaynak kodu), binlerce saat emek harcanarak, aynen el emeği, göz nuru dantel işler gibi oluşturulur. Sizin kullanımınıza verilense bu kaynak kodunun derlenmiş ve kodları gizlenmiş paketidir.

Sonra da kullanıldıkça ayrımına varılan hatalarla dolu olarak alelacele pazara sürülen bu yazılımları yazan programcılar, sorunları gidermek için yama üzerine yama (service-pack, sörvispek) yayınlarlar.

Başta windows işletim sistemi ve ofis yazılımları (Word, Excel gibi) bu yamalar olmadan hem internetteki bütün saldırılara açık durumdadırlar, hem de ikide bir göçüp tüm çalışmalarınızı yitirmenize neden olmak gibi çıldırtıcı potansiyel sorunlar barındırabilirler.

Tezgah altından cukkaladığınız kırılmış işletim sistemi ve yazılımlara yamaları yükleyememenize, doğal olarak şaşırmamak gerek. Ucuz etin yahnisi yavan olur havasında, durumu kabullenip, boynunuzu büküp böyle yaşamayı sürdürmek tek seçeneğiniz midir? İşte asıl delikanlılığa sığmayan budur!

Dünya da buna karşı olan binlerce yazılımcı ve onları destekleyen milyonlarca bilgisayar kullanıcısı var. İnanması zor ama bu yazılımcılar, çatır çatır, tüm bu paralı ve lisanslı yazılımlara inat aynı işleri (Belki de daha iyisini) yapan yazılımlar yazıp, bunu tüm insanlığın kullanımına sunuyorlar.

Bu konudaki tartışmalar telif haklarına kadar uzanıyor, belki de oradan başlıyor: Onbinlerce yıllık kültürel gelişimimiz sonunda üretilmiş ve size aktarılmış ortak bilgilere eklediğiniz yeni birtakım düşüncelerle ortaya çıkardığınız ürün size mi yoksa tüm insanlığa mı aittir? Bu soruya verilecek insancıl yanıtın tinini taşıyan yazılımcıların ürünlerine açık kaynak kodlu özgür yazılımlar diyoruz.

Aslında yalnızca ahlaki nedenler değil düşünülmesi gereken. Basit bir bilgisayar kullanıcısının gereksinimlerini sıralayalım: İnternette gezmek, eposta yazmak/okumak, birkaç sayfa mektup ya da yazı yazmak, birkaç hesap yapmak, bolca sohbet etmek, sayısal resimleri saklamak, eşe dosta göstermek, bazılarında rötüş yapabilmek. Kar amacı güden şirketlerden lisans parası alınabilir ama tümüyle kişisel kullanım için de para ödenmesinin dayatılması başka bir tartışma konusu.

Özgür yazılımları tanımlayan dört temel kural var: Yazılımı istenen tüm amaçlar için çalıştırabilme özgürlüğü; yazılımın nasıl çalıştığını inceleyebilme ve gereksinimlere göre uyarlayabilme özgürlüğü; yazılımın kopyalarını dağıtabilme ve çevredeki kişilere yardımcı olabilme özgürlüğü; yazılımı geliştirebilme ve bu geliştirme çalışmalarını kamuoyuna duyurabilme, böylece herkesin bu gelişmelerden yararlanmasını sağlayabilme özgürlüğü.

Bu yazılımlar uzun zamandır paralı olanlarla atbaşı gidecek özellikler barındırıyorlar. Birçoğu Türkçe kullanımını destekliyor ve bir sorunla karşılaştığınızda yardım alabileceğiniz etkili internet forumları da var.

Sözün özü; açık kaynak kodlu özgür yazılım kullanmak delikanlılığı bozmadığı gibi, keseyi de zorlamadan, alnınız açık, sırtınız pek, gönül rahatlılığıyla bilgisayar kullanımına olanak sağlıyor.

Aşağıda çeşitli alanlardaki paralı yazılımları ve onlara karşılık gelen özgür yazılımları (Bağlantı da var) göstermeye çalıştım.

İşletim sistemi: Windows işletim sistemi-->