Eskiden tıklamazdık, hatırlardık

Alper Uzun - 4 Ağustos 2012   t?m yaz?lar?

---

Günlük hayatımızda o kadar çok şey bireyselleşmiş durumda ki, bunun verdiği tuhaf bir bencillik de beraberinde geliyor. Akıllı ya da akılsız telefonlarımız artık arayan numaraları gösterdiğinden beri "istediğine cevap ver ya da görmezden gel tüm bencilliğinle" davranışları olağan şeyler artık.

Biz sıradan vatandaşların bile e-posta kutusuna saatte üç-beş elektronik posta düştüğünden beri, sürekli bir kontrol etme huyu gelişti. Düşünsenize o bildik, geleneksel mektuplarımız bu hızla gelseydi ve apartmanın posta kutusuna 15 dakikada bir ne gelmiş diye inip çıksaydık halimiz ne komik olurdu. Ama iyi de bir antrenman yapardık di mi?

Bir çeşit emzik gibi bu modern zamanların araçları. 15 Temmuz'da Science'da çıkan bir mülâkat bunları düşündürttü. "Geleceğin bilgisayarları nasıl olacak" diye başlık atılmış ama nasıl olacağından çok da fazla bahsedilmemiş. Onun yerine insan davranışlarının ve yaşama biçimlerinin nasıl değiştiğinden bahsedilmiş.

Teknolojideki gelişmeler ve insan davranışlarının buna paralel değişimi son derece hızlı. Yollar, başı sürekli öne eğik, telefonuna bakan, hatta bakmaktan önünü göremeyen insanlarla dolu.

Teknoloji dedim, devam edeyim biraz: Meselâ kullanılan çiplerin boyutları o kadar küçülüyor ki 2020 yılı itibariyle neredeyse sıfıra yaklaşacak. Bu da hemen her şeyi bir bilgisayara çevirmeye imkân verecek. Günlük hayatınızda kullandığınız pek çok şey bundan etkilenecek; çay bardağınızdan tutun da ayakkabınıza, masanıza kadar artık aklınıza ne geliyorsa. Nereye koyduğunuzu hatırlamak zorunda kalmayacaksınız. Seslendiğinizde "buradayım yiğenim" diye cevap verecek hale gelecekler. Şimdilik ilkel de olsa Iphone'daki Siri uygulaması buna güzel bir örnek.

Her ne kadar bu tekno-sosyolojik aletler hayatı kolaylaştırıyor gibi görünse de daha şimdiden birtakım olumsuz etkileri görülmeye başladı. En basiti, artık telefon ederken yakınlarımızın sadece isimlerine tıklayarak aradığımızdan, numaraları aklımızda kalmıyor. Ancak eski numaraları bizzat çevire çevire aramalarımız ve böylelikle uzun zaman öncesinden beri beynimizde bu numara ve kişi eşleşmeleri ile kurulmuş nöral ağlar sayesinde kimi numaraları hâlâ hatırlayabiliyoruz.

En bilgili arkadaşımız "Google" sağ olsun, ortaya çıktığından beridir de artık dilimizin ucuna gelmiş ama hatırlayamadığımız ya da ancak tuhaf bağlantılar ile bulabileceğimiz bilgilere ulaşabilme kolaylığı ve hızı beynimizi iyice tembelleştirmiş durumda.

Hafızamız tembelleşirken zayıflıyor da. Hani Google gözlükleri de çıkınca, iyice bön bön bakmaya başlayacağız birbirimize. Belki de Terminatör filminde olduğu gibi karşılaştığımız her insanın yanında küçük isim etiketleri görmeye başlayacağız, tıklayınca daha detaylı bilgiler çıkacak meselâ. "Hay aksi bugün gözlüğü takmamışım kimin kim olduğunu bilemeyeceğim. Şu sarı saçlı adamın ismi neydi? Hey merhaba desem çok mu belli olur ismini hatırlayamadığım?" şeklinde korku dolu içsel diyaloglarımız olacak büyük ihtimalle. Ya da gözlüğümüz bizi (içindeki çip sayesinde akıllı bir gözlük o) iyice tanıyınca artık aramızdaki muhabbetler de iyice cıvayacak. "Abi bak bu sağdaki elemanın sana borcu vardı, istersen sor bi ama yine de temkinli ol, asabi bir tiptir, sen bilirsin."

Hani anahtar kelimeleri giriyoruz ve bilgiye ulaşıyoruz ya, şimdi bir kolaylık daha var artık: Sadece anahtar kelimelerle değil, istediğiniz bir görüntü dosyası ile de arama yapabiliyorsunuz. Resim, fotograf arattırabiliyorsunuz. Böyle her şeyi arayıp tarayan güçlü arama motorlarının elinden bir şey kurtulmuyor. Bu durumda hafızamız da doğal olarak geriliyor. Bilgiye ulaşma hızı bakımından elbette çok yararlı bir durum bu teknolojik nimetler ama diğer yandan eksilerin de farkında olmak lâzım diye düşünüyorum.

Yapılan araştırmalar bu tür teknolojik gelişimlerin hafızamıza olumsuz etkileri olduğunu gösteriyor. Bilginin kendisine nasıl ulaşabileceğimizi biliyoruz ama aklımızda eskisi kadar tutmuyoruz. İnternet hızla haricî hafızamız olmaya başlıyor. Yeni bilgileri elbette öğrenmemize de yardım ediyor ama nasılsa her şey bir tık mesafesinde diye aklımızda bir şey kalmıyor. Mobil araçların ve akıllı telefonların da artık her an elimizin altında olması bu hafıza tembelliğimizi arttırıyor.

Kimbilir, belki yakın gelecekte birbirimize Google gözlüklerimizle boş boş bakarken üzerinde isimlerin yazdığı sanal etiketlerimizi göremediğimiz zaman, arkadaşlarımızın görüntü aramasını yapıp öyle hatırlamaya başlayacağız ve artık iyice suyu çıkmış beyinlerimizi yavaşça tozlu raflara kaldıracağız.